Όσοι έζησαν αμαρτωλή ζωή και ύστερα μετανόησαν και άρχισαν νά ζουν πνευματικά, πρέπει νά δέχωνται στην συνέχεια μέ χαρά τις ταπεινώσεις και τις θλίψεις πού τους συμβαίνουν, γιατί έτσι εξοφλούν. Βλέπουμε τήν Όσία Μαρία τήν Αιγύπτια, πού έζησε αμαρτωλή ζωή, όταν μετάνοιωσε και άλλαξε ζωή, οί κοσμικές επιθυμίες τήν βασάνιζαν. Έκανε όμως μεγάλη πάλη, γιά νά τίς διώχνη.
Της έλεγε ό διάβολος: Τί θά χάσης, αν δής λιγάκι τήν Αλεξάνδρεια; Δεν σου λέω νά διασκέδασης, μόνο νά τήν δής λίγο από μακριά, και εκείνη ούτε γύριζε νά κοιτάξη. Τί μετάνοια είχε! Άλλες Όσιες, πού δεν είχαν ζήσει κοσμική ζωή, δεν είχαν πόλεμο. Ή Όσία Μαρία, πού είχε ζήσει κοσμική ζωή, είχε και πόλεμο. Ή ταλαιπωρία αυτή είναι ή καυτηρίαση των πληγών της αμαρτίας. Και έτσι φθάνουν στο τέλος καί οί μέν και οί δε στην ίδια κατάσταση.
- Σ’ αυτές τίς περιπτώσεις, Γέροντα, δέν υπάρχει καθόλου θεία παρηγοριά;
- Πώς! πολλή, πολλή! Ή Όσία Μαρία είχε φθάσει σέ τέτοια μέτρα πνευματικά, πού βρισκόταν έναν πήχυ πάνω άπό τήν γή, όταν προσευχόταν.
Οί πολύ αμαρτωλοί, αν γνωρίσουν τον εαυτό τους, έχουν φυσιολογικά καί πολύ υλικό γιά ταπείνωση. Ή κάθε πτώση είναι φυσικά πτώση, άλλα είναι καί υλικό γιά ταπείνωση καί προσευχή. Οί αμαρτίες, άν αξιοποιηθούν γιά ταπείνωση, είναι σάν τήν κοπριά πού ρίχνουμε στά φυτά. Γιατί νά μή χρησιμοποίηση λοιπόν κανείς αυτό το υλικό, γιά νά λιπάνη το χωράφι της ψυχής του, γιά νά γίνη γόνιμο καί νά καρποφορήση; Ένας δηλαδή πού έχει κάνει μεγάλες αμαρτίες, άν αίσθανθή πόσο έφταιξε καί πή: δέν πρέπει νά σηκώνω κεφάλι, νά βλέπω άνθρωπο, επειδή ταπεινώνεται πολύ, δέχεται πολλή Χάρη, προχωρεί σταθερά καί μπορεί νά φθάση σέ μεγάλα μέτρα. Ένώ ένας πού δεν έχει κάνει μεγάλες αμαρτίες, αν δεν τοποθετηθή σωστά, ώστε να πή: με φύλαξε ό Θεός από τόσες κακοτοπιές είμαι πολύ αχάριστος, είμαι πιο αμαρτωλός από τον πιο αμαρτωλό, υστερεί πνευματικά από τον άλλον.
Θυμηθήτε π.χ. τον Φαρισαίο και τον Τελώνη. Ό Φαρισαίος είχε έργα, άλλα είχε καί υπερηφάνεια. Ό Τελώνης είχε αμαρτίες, αλλά είχε αναγνώριση, συντριβή, ταπείνωση – τό κυριώτερο πού ζητάει άπό τον άνθρωπο ό Χριστός -, γι’ αυτό με εύκολο τρόπο σώθηκε. Είδατε πώς τον έχουν τόν Φαρισαίο σε μιά εικόνα! Δείχνει με τό δάχτυλο του τόν Τελώνη: Δέν είμαι σάν κι αυτόν!… Ό καημένος ό Τελώνης κρυβόταν πίσω άπό την κολόνα δέν είχε μούτρα νά δη γύρω του. Καί ό Φαρισαίος έδειξε στον Χριστό πού βρισκόταν ό Τελώνης! Τό προσέξατε; Λες καί ό Χριστός δέν ήξερε πού ήταν ό Τελώνης! Ό Φαρισαίος, ένώ έκανε όλα τα τυπικά, όλα πήγαν χαμένα. Τί κάνει ή υπερηφάνεια! Όταν ένας άνθρωπος έχη αμαρτίες καί δέν έχη ταπείνωση, τότε έχει τίς αμαρτίες τού Τελώνη καί την υπερηφάνεια τού Φαρισαίου. Διπλά… χαρίσματα! Εμ ψωριάρης, εμ κασσιδιάρης, όπως λένε στην Ήπειρο.
Τέσσερα πράγματα υπάρχουν, που αν έχει ο άνθρωπος το ένα από αυτά, ούτε να μετανοήσει μπορεί, ούτε και δέχεται την προσευχή του ο Θεός.
"Κύριε γνώρισέ μου αὐτὸν τὸν ἄγνωστο. Ξέρω τὸ ὄνομά μου, τὴν ἡλικία μου, τὸ βάρος μου, τὸ χρῶμα τῶν μαλλιῶν μου, ὅμως τὸν ἑαυτό μου δὲν τὸν γνωρίζω. Αὐτὸς σὲ μένα τὸν ἴδιο, παραμένει κρυμμένος καὶ ἄγνωστος. Ἐσὺ ὅμως Χριστέ μου, ποὺ «ἐξετάζεις νεφροὺς καὶ καρδιὲς» τὸν γνωρίζεις. Ἐσὺ γνωρίζεις κάθε ἄνθρωπο ἐρχόμενο εἰς τὸν κόσμο, «ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ». Ἐσὺ κρατᾶς στὰ πλαστουργικά σου χέρια τὴν φωτογραφία τοῦ μυστικοῦ καὶ ἀγνώστου ἑαυτοῦ μου, σὲ ὅλες τὶς λεπτομέρειες.Τί δὲν θὰ ἔδινα νὰ ἀποκτήσω αὐτὴ τὴν φωτογραφία Κύριέ μου! Νὰ τὴν κρατήσω μπροστὰ στὰ μάτια μου. Νὰ δῶ ἐπὶ τέλους ποιὸς εἶμαι. Μία μυστικὴ φωνή μου λέει πὼς δὲν θὰ ἄντεχα νὰ δῶ τὴ φωτογραφία μου αὐτή. Καὶ ἂν τὴν ἔβλεπα, πὼς δὲν θὰ μποροῦσα νὰ ἀναγνωρίσω τὸν ἑαυτό μου. Γι’ αὐτὸ Κύριε εἶμαι εὐχαριστημένος ποὺ Ἐσύ, γεμάτος ἀγάπη γιὰ μένα, κρατᾶς ἀποκλειστικὰ δική σου τὴν φωτογραφία τοῦ πραγματικοῦ ἑαυτοῦ μου. Γιατί ξέρω πὼς Ἐσὺ θὰ δουλέψεις μέσα μου γιὰ νὰ ἀποκαταστήσεις τὴν πραγματικὴ εἰκόνα τοῦ ἑαυτοῦ μου καὶ νὰ τὴν παρουσιάσεις μὴ ἔχουσα σπίλο ἢ ρυτίδα ἀλλὰ ἵνα ᾗ ἁγία καὶ ἄμωμος. Κύριε θέλω νὰ σοῦ δώσω τὴν δυνατότητα νὰ ἐπεξεργασθεῖς μέσα μου τὸν ἑαυτό μου...
Αυτομεμψία, τέχνη τεχνών, είσοδος όλων των αρετών! Πλούσια είναι η πνευματική ασκητική παράδοση γύρω απ’ αυτήν την διδασκαλία, και ο Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής αποτελεί ένας ιδιαίτερα ξεχωριστός διδάσκαλος και εφαρμοστής.
« Παιδί μου, ο καρπός της ησυχίας που επιδιώκεις είναι να επιδιώκεις να βλέπεις τους άλλους ως αγίους, ως αγγέλους. Όταν βλέπεις στους άλλους ελαττώματα και ιδίως στον Γέροντά σου, να ξέρεις ότι έπεσε η πνευματική σου ζωή, υποβιβάστηκε, και χρειάζεται πολλή μετάνοια και αυτομεμψία. Όταν βλέπω και κρίνω μέσα μου τους αδελφούς μου , να ξέρω ότι δεν πάω καλά.. Πρέπει να πιστέψω καλά μέσα μου, ότι ο κάθε αδελφός είναι καλός και άγιος και μόνο εγώ είμαι ο πιο αχρείος. Σε κάθε παρεξήγηση να βάζω εγώ μετάνοια, είτε φταίω είτε όχι, για να είμαι πάντα ειρηνικός με τους άλλους και να είναι μαζί μου η Χάρις του Θεού. Ποτέ να μην κοινωνήσω τα θεία Μυστήρια αν έχω πικράνει κάποιον αδελφό και δεν έχω συνδιαλλαγεί μαζί του».
