Κλίμαξ-ταπεινοφροσύνη Ιωάννης ο Σιναΐτης, Άγιος: Κλίμαξ - Λόγος ΚΕ΄ (Περί ταπεινοφροσύνης)

(Διά την υψίστην ταπεινοφροσύνην, η οποία αποκτάται 

με μυστικόν τρόπον και εξολοθρεύει τα πάθη)

1. ΕΚΕΙΝΟΣ που θέλει να διηγήται με λόγια αισθητά την αίσθησι και την ενέργεια της αγάπης του Κυρίου στην κυριολεξία της, και της αγίας ταπεινοφροσύνης καθώς πρέπει, και της μακαρίας αγνότητος αληθινά, και της θείας ελλάμψεως παραστατικά, και του φόβου του Θεού πραγματικά, και της εσωτερικής πληροφορίας αλάνθαστα, και φαντάζεται ότι θα δώση να καταλάβουν αυτά τα πράγματα με την εξήγησί του όσοι δεν τα έχουν γευθή προσωπικώς, αυτός ομοιάζει με εκείνον πού θέλει να εξηγήση με λόγια και παραδείγματα, πόσο γλυκό είναι το μέλι σε εκείνους πού ποτέ δεν το εγεύθηκαν. Και ο μέν δεύτερος άδικα φιλολογεί, για να μην ειπώ βαττολογεί, ο δε πρώτος ή αγνοεί αυτά που διηγείται ή εμπαίζεται υπερβολικά από την κενοδοξία.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ νθ΄

Ο αββάς Πιστός άρχισε μια διήγηση , λέγοντας:
-      Ξεκινήσαμε κάποτε μια συντροφιά από εφτά αναχωρητές,  , να πάμε στον αββά Σισώη, που έμενε στο νησί του Κλύσματος, και να τον παρακαλέσουμε να μας πει κάποιο λόγον  ωφέλιμο για την ψυχή μας. Κ’ εκείνος μας είπε:
-      Συγχωρέστε με , που εγώ, καθώς είμαι αμόρφωτος , δεν έχω τίποτε να σας πω. Αλλά θα σας πω για τον αββά Ωρ και τον αββά Αθρέ, που πήγα κάποτε να τους επισκεφτώ. Ο αββάς Ωρ ήταν άρρωστος επί δεκαοχτώ ολάκερα χρόνια . Και, πηγαίνοντας τους έβαλα μετάνοια, παρακαλώντας τους να μου πούνε λόγο πνευματικό. Και μου λέει ο αββάς Ωρ:

Ταπεινοφροσύνη ἤ σύμπλεγμα κατωτερότητας;Γέρων Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης

Κάποια βραδιὰ εἴχαμε συγκεντρωθεῖ μιὰ ὁμάδα μαζὶ μὲ ἕναν Ἁγιορείτη. Νύχτωσε. Ὁ καιρὸς ἦταν ἀνταριασμένος καὶ ἀπειλητικός. Ὅμως, κοντὰ στὸν Γέροντα καὶ γιὰ ὅσους ἀκόμη δὲν ἦταν μαθημένοι στὴ σκοτεινὴ νύχτα τῆς φύσης, δὲν ταραζότανε ἡ γαλήνη. Ὁ Γέροντας μιλοῦσε γιὰ τὴ διαφορὰ τῆς ταπεινοφροσύνης ἀπὸ τὸ σύμπλεγμα τῆς κατωτερότητας.

Ὁ ταπεινός, ἔλεγε, δὲν εἶναι μιὰ προσωπικότητα διαλυμένη. Ἔχει συνείδηση τῆς κατάστασής του, ἀλλὰ δὲν ἔχει χάσει τὸ κέντρο τῆς προσωπικότητάς του. Ξέρει τὴν ἁμαρτωλότητά του, τὴ μικρότητά του καὶ δέχεται τὶς παρατηρήσεις τοῦ πνευματικοῦ του, τῶν ἀδελφῶν του. Λυπᾶται, ἀλλὰ δὲν ἀπελπίζεται. Θλίβεται, ἀλλὰ δὲν ἐξουθενώνεται καὶ δὲν ὀργίζεται.

Ὁ κυριευμένος ἀπὸ τὸ σύμπλεγμα κατωτερότητας, ἐξωτερικὰ καὶ στὴν ἀρχή, μοιάζει μὲ τὸν ταπεινό. Ἂν ὅμως, λίγο τὸν θίξεις ἢ καὶ τὸν συμβουλεύσεις, τότε τὸ ἀρρωστημένο ἐγὼ ἐξανίσταται, ταράζεται, χάνει κι αὐτὴ τὴ λίγη εἰρήνη ποὺ ἔχει.

Τὸ ἴδιο, ἔλεγε, συμβαίνει καὶ μὲ τὸν παθολογικὰ μελαγχολικὸ σὲ σχέση μὲ τὸν μετανοοῦντα ἁμαρτωλό. “Ὁ μελαγχολικὸς περιστρέφεται κι ἀσχολεῖται μὲ τὸν ἑαυτό του καὶ μόνο. Ὁ ἁμαρτωλός, ποὺ μετανοεῖ καὶ ἐξομολογεῖται, βγαίνει ἀπὸ τὸν ἑαυτό του. Αὐτὸ τὸ μεγάλο ἔχει ἡ πίστη μας: τὸν ἐξομολόγο, τὸν πνευματικό. Ἔτσι καὶ τὸ πεῖς στὸ Γέροντα καὶ λάβεις τὴ συγχώρηση, μὴ γυρνᾶς πίσω”. Αὐτὸ τὸ τόνιζε πολύ. Νὰ μὴν ξαναγυρνᾶ κανεὶς στὰ προηγούμενα, ἀλλὰ νὰ προχωρᾶ. Πόσους αἰχμαλωτισμένους στὴ μαύρη χώρα τῆς ἀπελπισίας δὲν εἶχε σώσει τὴν ἔσχατη ὥρα τραβώντας τους μὲ τὴ δύναμη τῆς παρρησίας του στὸν Θεό!

(Ἀνθολόγιο Συμβουλῶν Γέροντος Πορφυρίου, σελ. 347)

http://www.porphyrios.net/?p=1542

ΓΝΩΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΤΑΠΕΙΝΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΑ ΚΑΤΑΚΡΙΝΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ ΚΙ ΝΑ ΘΕΩΡΕΙ ΠΩΣ ΔΕΝ ΑΞΙΖΟΥΝ ΤΙΠΟΤΕ ΤΑ ΚΑΛΑ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΗΣ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗΣ. Από το Γεροντικό

Ο ΑΒΒΑΣ Αντώνιος είπε:

Είδα όλες τις παγίδες του διαβόλου απλωμένες πάνω στη γη, κι αναστενάζοντας είπα "ποιος άραγε τις

περνάει (χωρίς να παγιδευτεί); Και άκουσα μία φωνή να μου λέει: "Η ταπεινοφροσύνη!" .

Ό ίδιος είπε στον αββάς Ποιμένα:

Το έργο του ανθρώπου εΙναι τούτο: να παίρνει επάνω του την ευθύνη για το (κάθε) σφάλμα του ενώπιον του Θεού και να περιμένει πειρασμό ως την τελευταία του πνοή.

Ό αββάς 'Ιωάννης ο Θηβαίος είπε:

Πάνω απ' όλα ο άνθρωπος πρέπει ν' αποκτήσει την ταπεινοφροσύνη.

Γιατί αυτή εΙναι ή πρώτη προτροπή (των μακαρισμών) του Σωτηρος, πού λέει: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστιν ή βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 5:3).

ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ-Αγία Γραφή

ΜΑΤΘ ια.29
..μάθετε απ’ εμού· διότι πράος είμαι και ταπεινός την καρδίαν.

ΜΑΤΘ ιη.4
Όστις λοιπόν ταπεινώση εαυτόν ως το παιδίον τούτο, ούτος είναι ο μεγαλήτερος εν τη βασιλεία των ουρανών·

ΜΑΤΘ κγ.11
Ο δε μεγαλήτερος από σας, θέλει είσθαι υπηρέτης σας. 12 Όστις δε υψώση εαυτόν, θέλει ταπεινωθή· και όστις ταπεινώση εαυτόν, θέλει υψωθή.

ΛΟΥΚ α.46
Και είπεν η Μαριάμ, Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον, 47 και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τον Θεόν τον σωτήρα μου· 48 διότι επέβλεψεν επί την ταπείνωσιν της δούλης αυτού·

ΛΟΥΚ ιδ.11
Πας ο υψών εαυτόν θέλει ταπεινωθή· και ο ταπεινών εαυτόν θέλει υψωθή.

Η ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Κάθε άνθρωπος πιστός, που μελετά με προσοχή την ζωή της Παρθένου Μαρίας, μένει έκπληκτος από τη βαθειά ταπεινοφροσύνη.
Από μικρή ακόμη παιδική -σύμφωνα με την Ιερή Παράδοση- η Μαρία έτρεφε τόσο βαθειά ταπεινοφροσύνη στην καρδιά Της, ώστε θεωρούσε τον εαυτό Της κατώτερο από όλα τα πλάσματα. Δεν είχε καμιά απαίτηση για τον εαυτό Της, αγαπούσε να ζει άγνωστη απαρατήρητη, στη σκιά.

Πώς άλλωστε ήταν δυνατόν ο Θεός, «ο επιβλέπων» μόνο «επί τον ταπεινόν και ησύχιον», να επιβλέψει μόνο σ’ Αυτήν, αν δεν ήταν πολύ ταπεινή;
Πράγματι. Ήταν ευθύς εξ αρχής και κατόπιν και μέχρι τέλους ταπεινή!

ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ: ΟΔΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΘΕΙΑΣ

Α. Τα στάδια της ταπεινώσεως.
   Η ταπείνωση είναι μία σκάλα με εκατομμύρια σκαλοπάτια. Το πρώτο σκαλοπάτι πατά στη γη, και το τελευταίο, αν υπάρχει, ακουμπά στον ουρανό. Το πρώτο είναι η στοιχειώδης ταπείνωση, και το τελευταίο είναι η "τελεία" ταπείνωση, που είχε η Παναγία.
   Η στοιχειώδης ταπείνωση περιλαμβάνει: την πίστη στον Τριαδικό Θεό, στη διδασκαλία της Γραφής και της Εκκλησίας. Να πιστεύεις δηλαδή σ’ όσα λέει το "πιστεύω" κι όχι όπως εσύ νομίζεις. Την ταπείνωση αυτή την έχουν όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί. Μετά το πρώτο σκαλοπάτι αρχίζει η γνήσια ταπείνωση, που συνεχώς ανέρχεται.
   Διαφορετική είναι η ταπείνωση των αρχαρίων και διαφορετική των τελείων. "Άλλη η ταπείνωση, όταν επικρατεί ο χειμώνας των παθών, άλλη, όταν έρθει η άνοιξη των καρπών, κι άλλη, όταν έρθει το θέρος των αρετών" Λόγος 25. Άλλη η ταπείνωση, όταν κανείς βρίσκεται στο πεδίο της καθάρσεως, άλλη, όταν βρίσκεται στο στάδιο του φωτισμού, κι άλλη στο στάδιο της θεώσεως.
Την προοδευτική αυτή πορεία της ταπείνωσης την παραθέτουμε συνοπτικά, έχοντες ως οδηγό πάντοτε τον όσιο Ιωάννη της Κλίμακος Λόγος.

Λόγια αγάπης

1. Κάθε τόπος μπορεί να γίνει τόπος Ανάστασης. Φτάνει να ζείς την Ταπείνωση τού Χριστού.

 

2. Να κοιμάσαι. Φτάνει να είσαι σέ εγρήγορση.

 

3. Υπάρχουν άνθρωποι που αγρυπνούν για μερικούς, και υπάρχουν άνθρωποι που αγρυπνούν για όλους.

 

4. Όχι μιά γνώση που μαθαίνεις, αλλά μιά γνώση που παθαίνεις. Αυτή είναι η Ορθόδοξη Πνευματικότητα.

 

5. Μη θέλεις τα πολλά, τα παραδίπλα σου, ή τα πέρα μακρυά. Αντίθετα φρόντισε αυτό το λίγο που έχεις να το Αγιάσεις.

Πώς ή ταπείνωση καλλιεργείται με την προσευχή.

    ΓΕΡ.: Τη σχέση της ταπεινώσεως με την προσευχή την περιγράφει με πολλή σαφήνεια ό άββάς Δωρόθεος. «Ή αδιάλειπτη προσευχή», λέει ό όσιος, «καταπολεμάει την υπερηφάνεια Γιατί είναι ολοφάνερο πώς ό ταπεινός, ό ευλαβής, γνωρίζοντας ότι κανένα καλό δεν είναι δυνατό να κατορθώσει ή ψυχή χωρίς τη βοήθεια και τη σκέπη τού Θεού, δεν σταματά να προσεύχεται ικετευτικά στον Θεό, για να τον ελεήσει. Κι αυτός πού προσεύχεται αδιάλειπτα στον Θεό, ότι κι αν αξιωθεί να κατορθώσει, ξέρει με Ποιου τη δύναμη το κατόρθωσε. Γι' αυτό και δεν μπορεί να υπερηφανευτεί ή να το αποδώσει στην δική του δύναμη. Στον Θεό αποδίδει κάθε κατόρθωμα, Αυτόν πάντα ευχαριστεί και Αυτόν πάντα παρακαλεί, τρέμοντας μήπως χάσει αυτή τη βοήθεια, οπότε θα φανεί πόσο ασθενικός και αδύναμος είναι. Κι έτσι με τη βοήθεια της ταπεινώσεως προσεύχεται και με την προσευχή ταπεινώνεται- και όσο κατορθώνει κάτι, τόσο ταπεινώνεται- και όσο ταπεινώνεται, βοηθείται και προκόβει».

   Όποιος στην προσευχή του αξιώνεται να αισθανθεί κατάνυξη —και ή κατάνυξη γεννιέται μόνο από την προσεκτική προσευχή—, αυτός εμπειρικά γνωρίζει ότι, ακριβώς στις πολύτιμες κατανυκτικές στιγμές, εμφανίζονται στον νου του ταπεινοί λογισμοί, πού φέρνουν στην καρδιά το αίσθημα της ταπεινώσεως. Κι αυτό συμβαίνει προπαντός όταν ή κατάνυξη συνοδεύεται από δάκρυα. Όσο συχνότερα επισκέπτεται ή κατάνυξη τον εργάτη της προσευχής, τόσο συχνότερα επαναλαμβάνεται στον νου του και τόσο βαθύτερα διαποτίζει την καρδιά του ή μυστική διδασκαλία για την ταπείνωση. Ή διαρκής κατάνυξη κρατάει την ψυχή σε διαρκή ταπείνωση, σε διαρκή προσευχητική διάθεση, σε διαρκή μνήμη τού Θεού. Οι άγιοι πατέρες παρατηρούν ότι, σε αντίθεση με την υπερηφάνεια, πού σκορπίζει τούς λογισμούς τού άνθρωπου σ' όλη την κτίση, ή ταπείνωση τούς συγκεντρώνει στην ψυχή. Από την άκαρπη και επιπόλαιη θεώρηση όλου τού κόσμου ή ταπείνωση μάς μεταφέρει στην πολύκαρπη και βαθιά θεώρηση τού εαυτού μας, στη νοερή ησυχία, στην κατάσταση πού απαιτείται για την αληθινή προσευχή και πού αποκτάται με την προσεκτική προσευχή.


   Τέλος, ή χαριτόβρυτη ενέργεια της προσευχής και ή χαριτόβρυτη ενέργεια της ταπεινώσεως είναι ή ίδια, όπως είπα στην αρχή. Αυτή ή ενέργεια, πού παρουσιάζεται αφενός στη χριστομίμητη ταπείνωση και αφετέρου στη θεία αγάπη, τον ύψιστο καρπό της προσευχής, ανήκει στον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Αυτός είναι πού ενεργεί στους εκλεκτούς Του με τρόπο ανέκφραστο και ακατάληπτο διά του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΣΚΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ  B  ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

Όταν έχεις ταπείνωση

   «…Ο Χριστός κάθεται έξω απ’ τη θύρα της ψυχής μας και κρούει για να Του ανοίξουμε, μα δεν μπαίνει μέσα. Δεν θέλει να εκβιάσει την ελευθερία, πού ο ίδιος μας έχει δώσει. Το λέει στην Αποκάλυψη: «Ιδού έστηκα επί την θύραν και κρούω_ εάν τις ακούση της φωνής μου και ανοίξη την θύραν, εισελεύσομαι προς αυτόν και δειπνήσω μετ’ αυτού και αυτός μετ’ εμού».
   Ο Χριστός είναι ευγενής. Στέκει έξω απ’ τη θύρα της ψυχής μας και χτυπάει απαλά. Αν του ανοίξουμε, θα έλθει μέσα μας και θα μας δώσει τα πάντα, τον εαυτό Του, μυστικά, αθόρυβα.
Τον Χριστό δεν θα μπορέσομε να Τον γνωρίσουμε, αν Εκείνος δεν μας γνωρίσει. Δεν μπορώ να τα εξηγήσω ακριβώς αυτά, είναι μυστήρια.
   Ακούστε τον Απόστολο Παύλο: «Νυν δε γνόντες Θεόν, μάλλον δε γνωσθέντες υπό Θεού». Ούτε μπορούμε να Τον αγαπήσουμε, αν ο ίδιος δεν μας αγαπήσει. Ο Χριστός δεν θα μας αγαπήσει, άμα εμείς δεν είμαστε άξιοι να μας αγαπήσει. Για να μας αγαπήσει, πρέπει να βρει μέσα μας κάτι το ιδιαίτερο. Θέλεις, ζητάς, προσπαθείς, παρακαλείς, δεν παίρνεις όμως τίποτα.
   Ετοιμάζεσαι ν’ αποκτήσεις εκείνα που θέλει ο Χριστός, για να έλθει μέσα σου η θεία χάρις, αλλά δεν μπορεί να μπει, όταν δεν υπάρχει εκείνο πού πρέπει να έχει ο άνθρωπος. Ποιο είναι αυτό; Είναι η ταπείνωση. Αν δεν υπάρχει ταπείνωση, δεν μπορούμε ν’ αγαπήσομε τον Χριστό. Ταπείνωση και ανιδιοτέλεια στη λατρεία του Θεού. «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου».
   Κανείς να μη σας βλέπει, κανείς να μην καταλαβαίνει τις κινήσεις της λατρείας σας προς το θείον. Όλ’ αυτά κρυφά, μυστικά, σαν τους ασκητές.
   Θυμάστε που σας έχω πει για τ’ αηδονάκι; Μες στο δάσος κελαηδάει. Στη σιγή. Να πεις πώς κάποιος τ’ ακούει, πώς κάποιος το επαινεί; Κανείς. Πόσο ωραίο κελάηδημα μες στην ερημιά! Έχετε δει πώς φουσκώνει ο λάρυγγάς του; Έτσι γίνεται και μ’ αυτόν που ερωτεύεται τον Χριστό. Άμα αγαπάει, «φουσκώνει ο λάρυγγας, παθαίνει, μαλλιάζει η γλώσσα». Πιάνει μια σπηλιά, ένα λαγκάδι και ζει τον Θεό μυστικά, «στεναγμοίς αλαλήτοις».
    Σημείον ότι ζει τον Θεό, «εν ω τα πάντα ζη και κινείται»_ διότι «εν αυτώ ζώμεν και κινούμεθα και εσμέν» .
   Ε, όταν φθάσεις σε μία τέτοια ταπείνωση κι εξαναγκάσεις την χάρι του Θεού να κατοικήσει μέσα σου, τότε τα κέρδισες όλα. Όταν έχεις την ταπείνωση, όταν γίνεις αιχμάλωτος του Θεού, αιχμάλωτος με την καλή έννοια, δηλαδή δοχείο της θείας χάριτος, τότε μπορείς να πεις με τον Απόστολο Παύλο:   «Ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός». Είναι πάρα πολύ εύκολο να πραγματοποιηθεί αυτό, να κάνομε, δηλαδή, αυτά πού θέλει ο Θεός. Όχι απλώς εύκολο αλλά ευκολότατο. Αρκεί να κάνομε το άνοιγμα.
   Όταν κάνομε το άνοιγμα, για να δεχθούμε το θείον, γινόμαστε άξιοι του Θεού, για να εγκύψει μέσα μας ο Χριστός. Και αν εγκύψει μέσα μας ο Χριστός, μας χαρίζει την ελευθερία. Πού να βρεις λέξεις γι’ αυτά τα μυστήρια!… Όλο το μυστικό είναι η αγάπη, ο έρωτας στον Χριστό. Το δόσιμο στον κόσμο τον πνευματικό. Ούτε μοναξιά νιώθει κανείς, ούτε τίποτα. Ζει μέσα σ’ άλλον κόσμο. Εκεί που η ψυχή χαίρεται, εκεί που ευφραίνεται, που ποτέ δεν χορταίνει.»
Από το «Βίος και Λόγοι» του Γέροντος Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου.

Δρόμος σωτηρίας ... η Ταπείνωση

  "Ο πιο σίγουρος δρόμος προς τη βασίλεια των ουρανών είναι η ταπείνωση!
Όταν αύτη ριζώσει στη ψυχή, θα φέρει όλες τις άλλες αρετές και την ελπίδα της σωτηρίας.
   «Δεν έχω ταπείνωση και αγάπη», γράφετε.
Αφού δεν έχετε ταπείνωση και αγάπη, δεν έχετε τίποτα. Καθετί πνευματικό γεννιέται και αναπτύσσεται μαζί μ’ αυτές.

   Ταπείνωση θ’ αποκτήσετε κάνοντας έργα ταπεινά, σηκώνοντας αγόγγυστα κάθε προσβολή και περιφρόνηση, βάζοντας τον εαυτό σας κάτω απ’ όλους τους ανθρώπους, καλλιεργώντας μέσα σας την αυτομεμψία και αυτοεξουθένωση.
   Αγάπη θ’ αποκτήσετε κάνοντας εργα αγάπης. Αυτά αρχικά απαιτούν την άσκηση βίας στη ψυχή, με τον καιρό όμως γίνονται δίχως δυσκολία, με προθυμία και ευχαρίστηση. Πρέπει να ξέρετε, πάντως, πως η αγάπη αυξάνεται φυσικά και αβίαστα μαζί με την ταπείνωση. Γιατί οσο μειώνεται ο εγωισμός μας, τόσο φουντώνει η φλόγα της αγάπης μας στο Θεό και τον πλησίον. Αγάπη και ταπείνωση περπατάνε χέρι χέρι ! "

Πηγή: Απόσπασμα από το βιβλίο " Χειραγωγία στην πνευματική ζωή ", του Αγίου Θεοφάνους τοε Εγκλείστου,Ιεράς Μονής Παρακλήτου, έκδοση ε΄

Διδαχές - Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως / Υπερηφάνεια

     Ἡ ὑπερηφάνεια τοῦ νοῦ εἶναι ἡ σατανικὴ ὑπερηφάνεια, ἡ ὁποία ἀρνεῖται τὸ Θεὸ καὶ βλασφημεῖ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, γί’ αὐτὸ καὶ πολὺ δύσκολα θεραπεύεται. Εἶναι ἕνα βαθὺ σκοτάδι, τὸ ὁποῖο ἐμποδίζει τὰ μάτια τῆς ψυχῆς νὰ δοῦν τὸ φῶς ποὺ ὑπάρχει μέσα της καὶ ποὺ ὁδηγεῖ στὸ Θεό, στὴν ταπείνωση, στὴν ἐπιθυμία τοῦ ἀγαθοῦ.
   Ἀντίθετα, ἡ ὑπερηφάνεια τῆς καρδιᾶς δὲν εἶναι γέννημα τῆς σατανικῆς ὑπερηφάνειας, ἀλλὰ δημιουργεῖται ἀπὸ διάφορες καταστάσεις καὶ γεγονότα: πλοῦτο, δόξα, τιμές, πνευματικὰ ἢ σωματικὰ χαρίσματα (εὐφυΐα, ὀμορφιά, δύναμη, δεξιοτεχνία κλπ). Ὅλα αὐτὰ σηκώνουν ψηλὰ τὰ μυαλὰ τῶν ἀνόητων ἀνθρώπων, ποὺ γίνονται ἔτσι ματαιόφρονες, χωρὶς ὅμως νὰ εἶναι καὶ ἄθεοι... Αὐτοὶ πολλὲς φορὲς ἐλεοῦνται ἀπὸ τὸ Θεό, παιδαγωγοῦνται καὶ σωφρονίζονται. Ἡ καρδιά τους συντρίβεται, παύει νὰ ἐπιζητεῖ δόξες καὶ ματαιότητες, κι ἔτσι θεραπεύονται.
   Ἡ πνευματική σας ἐργασία νὰ εἶναι ἡ ἐξέταση τῆς καρδιᾶς σας. Μήπως φωλιάζει σ’ αὐτὴν σὰν φαρμακερὸ φίδι ἡ ὑπερηφάνεια, τὸ πάθος ποὺ γεννάει πολλὰ κακά, ποὺ ἀπονεκρώνει κάθε ἀρετή, ποὺ δηλητηριάζει τὰ πάντα; Σ’ αὐτὴ τὴν ἑωσφορικὴ κακία πρέπει νὰ στραφεῖ ὅλη σας ἡ φροντίδα. Μέρα καὶ νύχτα νὰ σᾶς γίνει ἔργο ἀδιάλειπτο ἡ ἔρευνά της.
    Θὰ εἶναι ἀλήθεια, νομίζω, ἂν πῶ ὅτι ὅλη ἡ πνευματική μας φροντίδα συνίσταται στὴν ἀναζήτηση καὶ ἐξόντωση τῆς ὑπερηφάνειας καὶ τῶν παιδιῶν της. Ἂν ἀπαλλαγοῦμε ἀπ’ αὐτὴν καὶ θρονιάσουμε στὴν καρδιά μας τὴν ταπεινοφροσύνη, τότε ἔχουμε τὸ πᾶν. Γιατί ὅπου βρίσκεται ἡ ἀληθινὴ κατὰ Χριστὸν ταπείνωση, ἐκεῖ βρίσκονται μαζεμένες καὶ ὅλες οἱ ἄλλες ἀρετές, ποὺ μᾶς ὑψώνουν ὡς τὸ Θεό.
Ἀπὸ τὴ σειρὰ τῶν φυλλαδίων «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ» τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παρακλήτου Ὠρωποῦ Ἀττικῆς.

Αποφθέγματα αγίων για την ταπεινοφροσύνη

•     Δεν μας σώζει ούτε η άσκηση, ούτε η αγρυπνία, ούτε η νηστεία, αλλά μόνο η αληθινή ταπεινοφροσύνη. Και αυτό το ομολόγησαν σε κάποιο μεγάλο ασκητή οι ίδιοι οι δαίμονες! [Αγία Θεοδώρα]
•    Μεγάλο φάρμακο σωτηρίας είναι η ταπεινοφροσύνη. Διότι, ο σατανάς δεν κατέπεσε από τους ουρανούς ούτε εξαιτίας σαρκικής ακολασίας, ούτε εξαιτίας άλλων υλικών απολαύσεων, αλλά μόνο από υπερηφάνεια. Να γιατί ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος, για να γίνουμε και μεις, οι υιοί του ανθρώπου, υιοί του Θεού [Μέγας Αθανάσιος]
•    Η βασιλεία του Θεού έχει πόρτα χαμηλή. Για να μπεις πρέπει ή να είσαι παιδί ή να σκύψεις [Άγιος Αυγουστίνος]

Αγ. Νεκταρίου-Ταπείνωση

     Να αγωνίζεστε προ πάντων στο να ταπεινώνετε τον εγωισμό σας. Αυτή είναι η αρχή της αυταπαρνήσεως και της επικρατήσεως σε εσάς του Θείου θελήματος. Εύχομαι όλες να κερδίσετε σ΄ αυτόν τον αγώνα κατά του εγωισμού ο οποίος είναι δυνατός, επειδή μοιάζει με την πολυκέφαλη Ύδρα την οποίας, αν κόψεις το ένα κεφάλι , φυτρώνει άλλο με άλλη μορφή και άλλο χαρακτήρα. Γι’αυτό ενώ κατορθώνουμε και αφήνουμε τον κόσμο και τα πράγματα του κόσμου και αρνιόμαστε κάθε σωματική απόλαυση και το ταλαιπωρούμε, για να μη κάνουμε το θέλημα του εγωισμού, βλέπουμε ξαφνικά και να παρουσιάζεται ως ψυχική νόσος, και συνήθως ως απείθεια, παρακοή , ως σύνεση , ως γνώση, ως φρόνηση , ως αυταρέσκεια, ως μεμψιμοιρία και τι πρώτο να αριθμήσω; Κάτω από όλες αυτές τις μορφές κρύβεται η ασχήμια του εγωισμού. Εξετάστε λίγο κάθε μια από αυτές και θα ανακαλύψετε την άσχημη μορφή του∙ σπανιότερα παρουσιάζεται ως απαίτηση , ως αξίωση , ως δικαίωμα, ως επιθυμία και σπανιότατα ως φιλοδοξία και τα λοιπά. Όλα αυτά είναι ποικίλες μορφές του εγωισμού. .. Γι’ αυτό δεν επαναπαυόμαστε στις δεήσεις και τις προσευχές μας, εάν πρωτύτερα δεν φροντίσουμε με πολύ επιμέλεια να καταστήσουμε τους εαυτούς μας άξιους ιερομύστες ,και τις θυσίες μας ευπρόσδεκτες στο Θεό. Γι’ αυτό πλανώνται πλάνη δεινή μάλιστα αυτοί που νομίζουν , ότι κάθε λατρεία και κάθε θυσία είναι ευάρεστες στο Θεό. Λατρεία ευάρεστη στο Θεό και θυσία ευπρόσδεκτη , είναι πνεύμα και καρδιά που έχει συντριβεί, και όχι πνεύμα υπερηφάνειας και εγωισμού και καρδιά αγύριστη και με πάθη.